30 Eylül 2013 Pazartesi

Baba İlyas Türbesi / AMASYA –Merkez –İlyas Köyü

Türbenin Yeri: Baba İlyas Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı İlyas Köyündedir. İlyas Köyü Amasya-Tokat Karayolu üzerindedir.
Baba İlyas Türbesi
Baba İlyas Kimdir: Tam adı Pir Baba İlyas Horasani’dir. Gerçek ismi Ebul Baka Seyyit İlyas’dır. Babası Seyyit Ali’dir. Kesin bir bilgi olmasa da Baba İlyas 1190 yılında Nişabur kentinde doğmuştur. Hoca Ahmet Yesevi okulunda Lokman Perende tarafından eğitimi verilir. Babası vefat edince Nişabur dergahının başına geçer. Moğol istilası yüzünden Nişabur’dan birçok erenle ayrılarak Azerbaycan’ın Hoy Kentine, amcası Seyyit Haydar Gazi’nin yanına gelir. Moğol istilası Harzemşah Devletinin liderini kovalamıştır. Hükümdar Celaleddin Harzemşah’ın 1231 yılında vefatı üzerine Baba İlyas Celaleddin Harzemşah’ın oğlu Emir Bereket ile birlikte Anadolu’ya gelip, Anadolu Selçuklu Sultanı I.Alaattin Keykubat’ın izniyle Amasya’ya yerleşir.
Baba İlyas Sandukası
Baba İlyas’ın dergahı “Mesudiye Dergahıdır” ve eski adı Çat Köyü olan İlyas Köyünde irşada başlar. Baba İlyas Dede Kargın Ocağının yetiştirmiş olduğu beş halifenin en gencidir. Vefaiyye Tarikatına mensuptur. 
Baba İlyas Selçuklu Devletine karşı çıkan halk isyanını örgütlemiştir. İsyan kanlı bir şekilde bastırılmış ve Emir Armağan Şah komutasındaki Selçuklu Ordusu Amasya’da isyanı kanlı bir şekilde bastırıp, Baba İlyas’ı Amasya Kalesinin burçlarına asarak öldürmüştür. Cesedi 1240 yılında dergahına getirilmiştir. Oğulları Yahya Paşa, Mahmud Paşa, Halis Paşa ve Muhlis Paşa çeşitli devlet görevlerinde çalışmışlar ve halifeleri ile birlikte “Abdalan-ı Rum Hareketi”nin doğmasına sebep olmuşlardır. Bu hareket daha sonra Bektaşilik Tarikatını doğurmuştur.        

Türbenin Durumu: Türbe kare planlı, kiremit çatılı mimari özelliği olmayan basit bir türbedir. Mezar sandukası betondandır.

Ziyaret Nedeni: Türbe özellikle İlyas Köyünün manevi lideri olduğu için özellikle köy halkı tarafından değişik dilekler ve hayır duası için sık sık ziyaret edilir.


Taylan Köken

29 Eylül 2013 Pazar

Güney Dede Türbesi / AMASYA –Merkez –İbecik Köyü

Güney Dede Türbesinin Yeri: Güney Dede Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı İbecik Köyünün karşısındadır.
Güney Dede Mezarı
Güney Dede Kimdir: İbecik Köyünün manevi lideridir. Horasan erenlerinden olup bölgeye yerleşip burada İslâm’ı yaymak için mücadele etmiştir.
Güney Dede Türbesi
Güney Dede Türbesi
Türbenin Durumu: Türbe dikdörtgen planlı, üstü kiremit kaplı, temiz ama betonarmeden inşa edilmiştir. Türbe etrafı mesire yeri gibi düzenlenmiştir.

Ziyaret Nedeni: Ziyaret özellikle İbecik Köylüleri tarafından ziyaret edilmektedir. Kurban adağında bulunulmaktadır. Gece altını ıslatan çocuklar şifa bulmak amacıyla Güney Dede’ye getirilir.

Kaynakça: www.tr.wikipedia.org / www.facebook.com / Ebru Silahşör –Amasya Merkez Ağzı -2011


Taylan Köken

28 Eylül 2013 Cumartesi

Dedeler Türbesi / AMASYA –Amasya –Halifeli Köyü

Dedeler Türbesinin Yeri: Dedeler Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Halifeli Köyündedir.

Dedeler Kimdir: Halifeli Köyünün eski adı Kalfalı Köyüdür. Kaynaklarda köyün kurucuları Kalfalı veya Halifeli obası olarak geçmektedir. Dedeler Türbesinde kimin medfun olduğu bilinmiyor.

Türbenin Durumu: Türbenin durumu hakkında herhangi bir bilgimiz yoktur.

Ziyaret Nedeni: Ziyaret özellikle Halifeli Köylüleri tarafından ziyaret edilmektedir. Kurban kesilip toplu olarak yenmektedir.


Taylan Köken

27 Eylül 2013 Cuma

Tekeli Türbesi / AMASYA –Amasya –Halifeli Köyü

Tekeli Türbesinin Yeri: Tekeli Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Halifeli Köyündedir.

Tekeli Kimdir: Halifeli Köyünün eski adı Kalfalı Köyüdür. Kaynaklarda köyün kurucuları Kalfalı veya Halifeli obası olarak geçmektedir. Tekeli Türbesinde kimin medfun olduğu bilinmiyor. Tekeli olarak belirtilen yerin Tekkeli olması ihtimali vardır.

Türbenin Durumu: Türbenin durumu hakkında herhangi bir bilgimiz yoktur.

Ziyaret Nedeni: Ziyaret özellikle Halifeli Köylüleri tarafından ziyaret edilmektedir.


Taylan Köken

26 Eylül 2013 Perşembe

Kozulcu Baba Türbesi / AMASYA –Amasya –Halifeli Köyü

Kozulca Baba Türbesinin Yeri: Kozulca Baba Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Halifeli Köyünün yakınında bulunan tarihi hamamın yanındadır.

Kozulca Baba Kimdir: Halifeli Köyünün eski adı Kalfalı Köyüdür. Kaynaklarda köyün kurucuları Kalfalı 
veya Halifeli obası olarak geçmektedir. Kozulca Baba’nın kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur.

Türbenin Durumu: Türbenin durumu hakkında herhangi bir bilgimiz yoktur. Türbe tarihi bir hamamın yanındadır. Hamam taş ısıtmalı olarak çalışmakta, taş dışarıda ısıtılıp hamama konularak buhar sağlanır.

Ziyaret Nedeni: Ziyaret özellikle Halifeli Köylüleri ve yakın köylerden gelen ziyaretçiler tarafından ziyaret edilmektedir.


Taylan Köken

25 Eylül 2013 Çarşamba

Hamza Fakıh Türbesi / AMASYA –Amasya –Böke Köyü

Hamza Fakıh Türbesinin Yeri: Hamza Fakıh Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Böke Köyünün mezarlığındadır.

Hamza Fakıh Kimdir: Hamza Bey zamanında güreşçilik de yapmış olan bu yüzden Hamza Böke olarak da anılan, bir hocadır. Böke, şampiyon, güçlü kuvvetli kişi, reis anlamındadır. Fakıh ise fıkıh alimi, din bilgini ve İslam hukukçusu anlamındadır.

Türbenin Durumu: Türbenin durumu hakkında herhangi bir bilgimiz yoktur.

Ziyaret Nedeni: Ziyaret özellikle Böke Köylülerince yapılmaktadır.

Kaynakça: www.tr.wikipedia.org (Coşkun Koca)

Taylan Köken

24 Eylül 2013 Salı

Ağca Dede Türbesi / AMASYA –Amasya –Beke Köyü

Ağca Dede Türbesinin Yeri: Ağca Dede Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Beke Köyüne yakın bir tepe üzerindedir.
Ağca Dede Türbesi
Ağca Dede Kimdir: Ağca Dede Beke Köylülerinin saygı duyduğu bir zattır. Her yıl köy derneğinin organizasyonuyla Ağca Dede’nin türbesinin olduğu yere haziran ayında çıkılır ve şenlikler düzenlenir.     
Ağca Dede Türbesi
Ağca Dede Şenlikleri
Türbenin Durumu: Türbe sonradan yapıldığı belli olan, mimari bir özelliği olmayan betonarmeden bir türbedir.

Ziyaret Nedeni: Ziyaret özellikle Beke Köylülerince Haziran ayında toplu olarak yapılır.

Kaynakça: www.bekekoyu.com

Taylan Köken

23 Eylül 2013 Pazartesi

İz Kayası Ziyareti / AMASYA –Amasya –Ezinepazar Beldesi

Ziyaretin Yeri: İz Kayası Ziyareti, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Ezinepazar Kasabasının kuzeyinde bulunan yüksek bir tepenin eteğindeki kayalık alandır.

İz Kayası Nedir: Tepenin eteklerinde bulunan büyük bir kaya üzerinde ayak izlerine benzeyen izlerin Hz. Hızır’ın ayak izleri olarak kabul edilmektedir. Bu izlerin üzerinde biriken yağmur suları kutsal kabul edilmektedir ve tedavi için kullanılmaktadır.
Efsanesi ise şöyledir: Köye gelen yaşlı bir adam, bir evin kapısını çalar ve yemek için bir parça ekmek ister. Kapıyı açan yaşlı kadın adama ekmeği verir. Yaşlı adam giderken kadının ağzındaki yaraları görür ve kadına taşın yerini tarif eder ve taş üzerindeki suyla yüzünü yıkarsan yaraların iyileşir der ve bir daha görünmemek üzere ortadan kaybolur.

Ziyaret Nedeni: Ziyarete korku sonucu uçuk ve yaraları çıkanlar, yürüyemeyen çocukların tedavisi için şifa arayanlar gelir. Kayalıktaki küçük gölcüklerden kaşıkla su alınır ve suyu alan arkasına bakmadan oradan uzaklaşır. Eğer arkasına bakarsa tedavinin olması imkansız hale gelir. Tedavide başarı gösteren ziyaretçi adak olarak helva yapıp komşularına dağıtır.

Kaynakça: Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006.

Taylan Köken

22 Eylül 2013 Pazar

Uyuz Suyu Ziyareti / AMASYA –Amasya –Ezinepazar Beldesi

Ziyaretin Yeri: Uyuz Suyu Ziyareti, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Ezinepazar Kasabası yakınındaki yüksek bir tepenin üzerindedir.

Uyuz Suyu Nedir: Türklerin “Su İyesi” ile korunduğuna inanılan ve kutsal olarak kabul edilen doğal bir kaynak suyudur. İki kırmızı kayanın arasından çıkan doğal kaynak suyudur.

Ziyaret Nedeni: Ziyaret özellikle uyuz hastalığına iyi gelmektedir. Bu suya ziyarete gelen hastalar kaynak suyunun yanında dua okuyup namaz kılarlar ve bu suyla yıkanırlar. Eğer iyileşme sağlanırsa tekrar kaynağa gelip, Cebrail Kurbanı dedikleri horoz adağını keserler.

Kaynakça: Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006.

Taylan Köken

21 Eylül 2013 Cumartesi

Hasan Baba Türbesi / AMASYA –Amasya –Ezinepazar Beldesi

Türbenin Yeri: Hasan Baba Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Ezinepazar Kasabasına 3km uzaklıktaki bir tepenin yamacındadır.

Hasan Baba Kimdir: Hasan Baba’nın kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. Kesin bir bilgi olmamasına rağmen ya Halit Baba’nın ya da Şeyhsadi Köyünde medfun bulunan Şeyh Sadi’nin kardeşi olduğu rivayet edilir.   

Türbenin Durumu: Türbe yaşlı pelit ağaçlarının arasında kalmış bir mezardır. Türbe aynı zamanda mesire yeri olarak kullanılmaktadır. Mezarın yanında bir su kuyusu bulunmaktadır.  

Ziyaret Nedeni: Türbe yağmur duası için ve askere gidenler sağlık temennisi amacıyla ziyaret eder. Askerden sağ salim dönen gençler türbeye gelip kurban adağını yerine getirirler.
Yağmur duası uygulaması bu bölgede ilginç yapıldığından Sayın Rahime Özdoğan’ın tezinden bu bölümü olduğu gibi aktaracağım. Yararlandığım değerli çalışması için teşekkür ederim.
Yağmur duası ritüeli, kuraklık zamanlarında bu adak yerinde icrâ edilmektedir. Hasan Baba’ya yağmur duasına çıkmadan bir gün önce halburun içine dişi bir kurbağa koyulup, kasabanın bütün evleri gezilerek yiyecek toplanır. Bu işlemi kadın ve çocuklar yapmaktadırlar. Erkekler, yetmiş bin küçük taş toplayıp bu taşlara tek tek Kur’an-ı Kerim sureleri okumaktadırlar. Yağmur duasına çıkıldığı gün kadınlar, sabah namazını “Ebe Kayası” adı verilen adak yerinde kılarlar.
Yağmur duası, erkekler önde, kadınlar arkada olacak şekilde kasabanın içinden yapılan toplu yürüyüşle başlar. Kadınlar elbiselerini ters giymektedirler. Hasan Baba adak yerinde yağmur yağdırmaya yönelik dualar yapıldıktan sonra, kurban kesilir. İmam ve köyün ileri gelenlerinden birkaç kişi arabalarla, köy sınırlarını dua ederek dolaşırlar. Okunan yetmiş bin taş, adak yerinin yanındaki kuyuya bir çuval içinde bırakılır. Aşırı yağan yağmurlardan sonra kuyu içindeki çuval kuyudan alınmaktadır. Yağmur duası etkinliklerine katılan kadınlar, kendi aralarında değişik ritüeller icrâ etmektedirler. Ağlayarak, bağırarak dua etme, köyün en çok çocuk sahibi olan kadınını ıslatmak gibi ritüeller Ezinepazar yağmur duası geleneklerinde uygulanmaktadır.

Kaynakça: Abdülhalim Durma –Evliyalar Şehri Amasya -2003 / Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006.

Taylan Köken

20 Eylül 2013 Cuma

Halit Baba Türbesi / AMASYA –Amasya –Ezinepazar Beldesi

Türbenin Yeri: Halit Baba Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Ezinepazar Kasabasındadır.

Halit Baba Kimdir: Horosan Erenlerinden kabul edilmektedir. Ezinepazarlılara göre İlyas Köyünde medfun olan İlyas Baba’nın mürididir. Halvetiye tarikatındandır. Halit Baba Ezinepazarlıların manevi lideri olup onları koruyup kolladığına inanılmaktadır.   

Türbenin Durumu: Türbe bakımlı ve temizdir. Türbede Halit Baba’nın sandukası vardır. Türbe 1995 yılında İstanbul’dan bölgeye gelen bir kadın tarafından yaptırılmıştır. Kadının rüyasına giren Halit Baba kendisini tanıtır ve türbesinin yapılmasını ister. Türbe yapılmadan önce üstü açık olarak mezar yıllarca ziyaret edilmiştir. 

Ziyaret Nedeni: Türbe özellikle Cuma günleri, çoklukla da kadınlar tarafından ziyaret edilir. Türbe abdestsiz, başı açık ve etekli ziyaret edilmez.
Türbeye sıtma, akıl ve sara hastaları, kızlar kısmeti açılsın diye, çocuğu olmayanlar ve ev, araba, üniversite, iş gibi maddi dilekler için gelinmektedir. Bütün istek ve dilekler için ziyaretçiler iki rekat namaz kılar. Kurban adağı olanlar türbede kurbanı keserler ve kendileri yemeden etrafa dağıtırlar.   

Menkıbeler: 1-) Türbesi yapılmadan önce Halit Babanın mezarı iri taşlardan yapılmıştır. Bir köylüye ev için taş lazımmış. O da gelip mezardan birkaç taş alıp eve götürmüş. Taşlar sabaha kadar ağlayınca adam ertesi sabah aldığı taşları gerisin geri yerine getirmiş.
2-) 1930’lı yıllarda bölgede olan depremde Halit Babanın türbesinin olduğu yerden tekbir sesleri duyulur. Çevre köylerde tahribat olmasına rağmen Ezinepazar’da bir şey olmaz. Halit Baba onları koruyup kollamıştır.

Kaynakça: Abdülhalim Durma –Evliyalar Şehri Amasya -2003 / Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006.

Taylan Köken

19 Eylül 2013 Perşembe

Abdal Musa Türbesi / AMASYA –Amasya –Yağcıabdal Köyü

Türbenin Yeri: Abdal Musa Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Yağcıabdal Köyünün yanındaki yüksek bir tepenin üzerinde, Ese Dede’nin türbesin bahçesindedir.

Abdal Musa Kimdir: Abdal Musa Ese Dede’nin mürididir ve onunla birlikte bölgeye gelip İslam’ın yaılması için mücadele etmişlerdir.
Köy halkının anlatımına göre köyü Yaycı Türkleri kurmuştur. Ese Dede ve Abdal Musa köye gelerek yerleşmiş ve ölünceye kadar burada yaşamıştırlar. Köyün adı daha sonra Yaycıabdalmusa Köyü olmuş, Cumhuriyet döneminde Yağcıabdal Köyü olarak son şeklini almıştır. 

Türbenin Durumu: Türbe mezardır ve Ese Dede türbesinin bahçesindedir. 1995 yılında köylüler Ese Dede türbesini yaparken Abdal Musa mezarının da üstü kapatılmıştır. Fakat aynı gece çatıyı tepeden aşağı yuvarladığı görülmüştür. bu yüzden Abdal Musa’nın üzerinin kapatılmasını istemediği düşünülmektedir.

Ziyaret Nedeni: Türbe Ese Dede ziyaret edilirken hayır duası için ziyaret edilmektedir.

Menkıbeler: 1-) Bir gece türbedarın rüyasına giren Abdal Musa “Ben Ese Dede’nin bekçisiyim” der. Kurtuluş Savaşında bölgeyi gelen düşman askerleri köye giremez. Köyün üstünde allı yeşilli duman görürler ve ürkerek bölgeden uzaklaşırlar. Bu dumanı Ese Dede’nin yaptığına inanılmaktadır.

Kaynakça: Abdülhalim Durma –Evliyalar Şehri Amasya -2003 / Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006.

Taylan Köken

18 Eylül 2013 Çarşamba

Ese Dede Türbesi / AMASYA –Amasya –Yağcıabdal Köyü

Türbenin Yeri: Ese Dede Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Yağcıabdal Köyünün yanındaki yüksek bir tepenin üzerindedir.
Ese Dede Sandukası
Ese Dede Kimdir: Ese veya İsa Dede 1500’li yıllarda köyün kurulması esnasında müridi Abdal Musa ile birlikte yöreye gelmiş ve burada yaşamış, İslam’ın bayrağını taşımıştır. Başka bir anlatıya göre Hacı Bektaş-ı Veli’nin kendisini görevlendirmesi ve asasını atarak “Git düştüğü yerde hizmetini gör” demesi üzerine bölgeye gelip burada irşada başlamıştır. Başka bir anlatıya göre burada şehit düşmüştür.
Köy halkının anlatımına göre köyü Yaycı Türkleri kurmuştur. Ese Dede ve Abdal Musa köye gelerek yerleşmiş ve ölünceye kadar burada yaşamıştırlar. Köyün adı daha sonra Yaycıabdalmusa Köyü olmuş, Cumhuriyet döneminde Yağcıabdal Köyü olarak son şeklini almıştır. 

Türbenin Durumu: Türbe iki odadan oluşan bir ev biçimindedir. Bir odada Ese Dede’nin sandukası, diğer oda ise mutfak şeklinde düzenlenmiştir. Türbe dışında abdal Musa’nın mezarı vardır. Türbe köylüler tarafından 1995 yılında yapılmıştır. Türbede ok, yay, kılıç gibi Ese Dedeye ait savaş aletleri bulunmaktadır. Türbe bahçesinde bulunan çam ağacı Hacı Bektaş-ı Veli’nin atmış olduğu ağaçtır. Bu ağaç kutsal kabul edilir.

Ziyaret Nedeni: Türbe özellikle göz hastalıkları ve diğer hastalıklar için ziyaret edilir. Türbeye çocuk sahibi olmak isteyenler de ziyaret eder. Türbeye gelenler türbedar eşliğin onun gösterdiği yerleri öperek önce Abdal Musa mezarını ziyaret eder, daha sonra Ese Dede sandukasının başına gelerek etrafında 7 kez döner, dualarını yapar ve adağını adar. Adaklar kanlı adaklar olup türbede kesilir. Ufak ağrılar için türbe bahçesinde bulunan çam ağacına bez ve çaputlar bağlanır. Mum adağı uygulaması da vardır. Türbe ayrıca Yağcıabdal Köyünün gençleri tarafından askere giderken ziyaret edilir. Göz hastaları türbeyi üç Cuma gelmesi gerekmektedir.
Menkıbeler: 1-) Türbe üzerine bazı günler nur indiği görülmüştür.
2-) Eskiden Ese Dede türbesinde bir sancak varmış. Bu sancak I.Dünya Savaşında, Çanakkale, Kore ve Kıbrıs Savaşlarında ortadan kaybolmuş ve savaş sonlarında geri gelmiştir.

Kaynakça: Abdülhalim Durma –Evliyalar Şehri Amasya -2003 / Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006.

Taylan Köken

17 Eylül 2013 Salı

Ebe Kayası Ziyareti / AMASYA –Amasya –Uygur Beldesi

Ziyaretin Yeri: Ebe Kayası Ziyareti, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Uygur Kasabasının yakınındaki bir yaylada bulunan ağaçtır.

Ebe Kayası Nedir: Ebe Kayası olarak anılan ziyaret bir ağaçtır. Etrafında hiçbir ağacın olmadığı bir kayanın üstündeki ağaçtan ibarettir. Uygur Halkı tarafından kutsal kabul edilip ziyaret edilmektedir. İnanışa göre bu ağacın altında çocuğu olmadığı için ağlaya ağlaya vefat eden bir kadın medfundur.

Ziyaret Nedeni: Ziyaret özellikle çocuğu olmayan kadınlar ve değişik hastalıklar için ziyaret edilir. Ayrıca hamile kadınların çocuğunu düşürmemesi için ve yavrusunu düşüren ineklerin sağaltımı için da bu ziyarete gelinir.
Bu ziyaretteki uygulamalar için Sayın Rahime Özdoğan’ın tezinden ilginç uygulamayı olduğu gibi aktarmak istiyorum. Rahime Hanım’a sonsuz teşekkürlerimle…
“Tamamen çocuk isteğiyle ziyaret edilen bu adak yerine sabahın erken saatlerinde gelinmektedir.  Adak yerinde icrâ edilen ritüele “satmak” denilmektedir. Köyde satma işleminden sorumlu bir kadın vardır. Sorumlu olan bu kadın, çocuğu olmayan, kuma sahibi biridir. Çocuk isteyen kadın, yanında sorumlu kadın ve başka bir kadınla daha sabahın en erken saatlerinde adak yerine gelirler. Kadının birisi Ebe Kayası denilen ağacın dibine oturur. Sorumlu kadın, ziyaretçiyi belinden tutarak birlikte ağacın etrafında dönmeye başlarlar. Üç kez yapılan bu dönme işleminin her defasında ziyaretçiyi döndüren kadın, ağacın dibinde oturan kadına “Ebe Kayası Huuu” diye seslenir. Ağacın dibinde oturan kadın: “Huuu, nereye gidiyon” şeklinde karşılık verir. Sorumlu kadın ağaca dönerek: “Ayşe’nin dölü olmuyo, onu satacam” der. Sonra hep beraber üç kez “Olur inşallah, durur inşallah” derler. Ağacın etrafında yapılan her dönmede bu karşılıklı konuşma tekrarlanır. Dönme işi bittikten sonra ağacın dibinde iki rekât namaz kılınıp adak adanır. Adak Ebe Kayası’na adanmakta, ancak fiilen Halit Baba adak yerinde kesilmektedir.
Aynı şekilde karnındaki buzağıyı düşüren inekler için de aynı ritüel uygulanmakta, ancak kanlı kurban söz konusu olmamaktadır. İneğin sahibi ağacın dalına bez bağlayarak bir çeşit kansız kurban sunmaktadır. Çocuğu olmayan kadınlar, üstlerindeki elbiselerinden yırttıkları bir parça bezi ağaca bağlarlar.” 

Kaynakça: Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006.

Taylan Köken

16 Eylül 2013 Pazartesi

Kabalak Baba Ziyareti / AMASYA –Amasya –Uygur Beldesi

Ziyaretin Yeri: Kabalak Baba Ziyareti, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Uygur Kasabasında bulunmaktadır.

Kabalak Baba Kimdir: Kabalak Babanın kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. Ziyaret yeri bir kaydan oluşmaktadır. Türklerin taşa olan inançlarıyla alakalı ziyaret edildiğini düşünmekteyiz.

Ziyaret Nedeni: Ziyarete özellikle Uygur Kasabası kadınları hasta çocuklarını getirmektedir. Hasta çocuklar kayanın etrafında 7 kez döndürülerek şifa aranır. Adak olarak horoz kesilir ve kanları kayaya sürülür. 

Kaynakça: Abdülhalim Durma –Evliyalar Şehri Amasya -2003 / Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006.

Taylan Köken

15 Eylül 2013 Pazar

Kamber Baba Türbesi / AMASYA –Amasya –Uygur Beldesi

Türbenin Yeri: Kamber Baba Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Uygur Kasabasının çıkışında yüksek bir tepenin üzerindedir.
Kamber Baba Türbesi
Kamber Baba Kimdir: Kamber Babanın kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. Kendisinin Hacı Bektaş-ı Veli’nin akrabası ve Horasan ereni olduğuna inanılmaktadır. Kamber Baba mezarının köyün kuruluşundan çok önce orada olduğuna inanılmaktadır.    

Türbenin Durumu: Türbe bir tepenin üzerinde ağaçların arasındadır. Kamber Babanın türbesi etrafı taşlarla çevrili bir mezar yeridir. Kitabesi yoktur. Türbeye yol yoktur ve patikalar izlenerek toplu olarak gelinir.

Ziyaret Nedeni: Türbe özellikle Uygur halkı tarafından toplu olarak ziyaret edilmektedir. Türbe üç kez ziyaret edilir. Birinci ziyaret güller goncalanınca bahar aylarında, yağmur duası için yapılır. İkinci ziyaret deprem ve doğal afetlerden korunmak için yapılır. Üçüncü ziyaret ise sonbahar mevsiminde bereketli mevsime şükür için gidilir.
Ziyaret uygulaması şu şekildedir: Uygur Halkı Nisan ayının ilk veya ikinci haftasında toplu olarak, kadın erkek ve çocuklarla beraber türbeye çıkar. Çıkmadan önce para toplanıp kurban etmek için sığır satın alınır. Evlerden yemek pişirmek için erzak toplanır. Sığır kurban edilir ve kanı bir kovada toplanır ve törenden sonra köyün sınırlarına dökülür. Adak kesildikten sonra toplu olarak şu dua 15 kez okunur: “Allahu leylahu, Allahu leylahu, dedem su” Toplu olarak yemekler yenir ve piknik yapılır, daha sonra bölgedeki diğer yatırlar ziyaret edilerek dualar okunur.

Menkıbeler: 1-) Uygur Halkı Kamber Babaya Pekmezcilik yapmış olduğundan dolayı Pekmezci derlermiş. Yine törene gittikleri bir gün köye beyaz sakallı bir yaşlı gelmiş, köyde kalan bir kadına köylülerin nereye gittiğini sormuş. O da “Pekmezciye gittiler” deyince, ihtiyar “Onun adı Pekmezci değil, Kamber Baba” demiş. O günden sonra Kamber Baba olarak anılır olmuş.

Kaynakça: Abdülhalim Durma –Evliyalar Şehri Amasya -2003 / Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006 / www.uygurdernegi.com

Taylan Köken

14 Eylül 2013 Cumartesi

Kızoğlan Baba Ziyareti / AMASYA –Amasya –Uygur Beldesi

Ziyaretin Yeri: Kızoğlan Baba Ziyareti, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Uygur Kasabasındadır.

Kızoğlan Baba Kimdir: Kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur.

Ziyaretin Durumu: Türbe yoktur. Ziyaret yeri bir alandır. Kızoğlan Baba’nın bu alanda bir yerde medfun olduğuna inanılmaktadır.

Ziyaret Nedeni: Ziyaret özellikle çocuğu olmayanlar tarafından ziyaret edilir. Bu yüzden Kızoğlan Baba olarak anılmaktadır. Uygur halkı tarafından kız veya oğlan çocuğu olması için ziyaret edilir.

Kaynakça: Abdülhalim Durma –Evliyalar Şehri Amasya -2003 / Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006.

Taylan Köken

13 Eylül 2013 Cuma

Hacı Hasan Dede Türbesi / AMASYA –Amasya –Uygur Beldesi

Türbenin Yeri: Hacı Hasan Dede Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Uygur Kasabasındadır.

Hacı Hasan Dede Kimdir: Hacı Hasan Dede’nin kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. Uygur Kasabası halkı tarafından diğer kasaba evliyaları ziyaret edilirken toplu olarak bu yatıra da uğranmaktadır. Uygur ahalisinin evliya ziyaretleri 15 gün kadar sürmektedir.

Türbenin Durumu: Türbenin durumu hakkında herhangi bir bilgimiz yoktur.

Ziyaret Nedeni: Türbe özellikle Uygur halkı tarafından toplu olarak ziyaret edilmektedir. Türbe üç kez ziyaret edilir. Adak haricinde Cafer Dede ziyaretinde yapılan uygulamalar bu türbede de uygulanmaktadır.


Taylan Köken

12 Eylül 2013 Perşembe

Seyit Halil Dede Türbesi / AMASYA –Amasya –Uygur Beldesi

Türbenin Yeri: Seyit Halil Dede Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Uygur Kasabasının büyük mezarlığındadır.
Seyit Halil Dede Türbesi
Seyit Halil Dede Kimdir: Seyit Halil Dede’nin kim olduğunu bilmiyoruz. Uygur Evliyaları toplu olarak ziyaret edilirken, bu evliya da toplu olarak ziyaret edilmektedir.    
Uygur Kasabalıları Türbe Ziyaretinde
Türbenin Durumu: Türbe mezarlığın için etrafı taşlarla sınırlandırılmış özensiz bir mezardır.

Ziyaret Nedeni: Türbe özellikle Uygur halkı tarafından toplu olarak ziyaret edilmektedir. Türbe üç kez ziyaret edilir. Adak haricinde Cafer Dede ziyaretinde yapılan uygulamalar bu türbede de uygulanmaktadır.


Taylan Köken

11 Eylül 2013 Çarşamba

Demirli Baba Türbesi / AMASYA –Amasya –Uygur Beldesi

Türbenin Yeri: Demirli Baba Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Uygur Kasabasının çıkışında ağaçlar arasındadır.
Demirli Baba Türbesi
Demirli Baba Kimdir: Demirli Babanın demircilik zanaatıyla uğraşan bir veli olduğunun dışında herhangi bir bilgi yoktur. Demirli Baba da diğer Uygur Kasabası evliyaları gibi toplu olarak bahar aylarında ziyaret edilir.    
Türbenin Durumu: Türbe taşlarla çevrilmiş büyükçe bir mezardır. Mezar ağaçların arasındadır.

Ziyaret Nedeni: Türbe değişik hastalıklar için ziyaret edilir. Özel bir ritüel yoktur. İsteyen istediği adakta bulunur. 

Kaynakça: Abdülhalim Durma –Evliyalar Şehri Amasya -2003 / Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006 / www.uygurdernegi.com

Taylan Köken

9 Eylül 2013 Pazartesi

Arap Dede Ziyareti / AMASYA –Amasya –Uygur Beldesi

Ziyaretin Yeri: Arap Dede Ziyareti, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Uygur Kasabasına 3km uzaklıktaki ırmağın kenarında bulunan taşın altındadır.

Arap Dede Kimdir: Arap Dedenin Horasan erenlerinden biri olduğuna ve bölgede yapılan çarpışmalara şehit düştüğüne inanılmaktadır.    

Türbenin Durumu: Türbe yoktur. Ziyaret ırmak yanında bulunan koca bir kayaya yapılmaktadır. Arap Dedenin bu kayanın altında medfun olduğuna inanılmaktadır.

Ziyaret Nedeni: Ziyaret özellikle Uygur’lu çobanlar tarafından ziyaret edilmektedir. Arap Dedenin sürüleri kurtlardan koruduğuna inanılmaktadır. Cuma günü velinin Uygur’lu diğer velilerle buluştuğuna inanıldığından ziyaret edilmez. 

Menkıbeler: 1-) Bir çobanın rüyasına girerek mezar yerini belli etmiştir. Büyük bir sel esnasında ırmağın yatağı değişerek mezarın olduğu kayanın altından akmaya başlamıştır.

Kaynakça: Abdülhalim Durma –Evliyalar Şehri Amasya -2003 / Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006.

Taylan Köken

8 Eylül 2013 Pazar

Cafer Dede Türbesi / AMASYA –Amasya –Uygur Beldesi

Türbenin Yeri: Cafer Dede Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Uygur Kasabasına yakın büyük bir kayanın üzerindedir.
Cafer Dede Türbesi
Cafer Dede Kimdir: Cafer Baba olarak da anılmaktadır. Tokat’da medfun Keçeci Baba’nın müridi olup onun emriyle bölgeye gelmiştir. Köye gelip irşâd etmiş, ekin, gül ve meyve ağacı dikmeyi öğretmiştir. Bölgede bulunan üzüm asmalarının Cafer Dede tarafından dikildiği söylenmektedir. Cafer Dede Uygur Kasabasının en çok ziyaret edilen velisidir. Uygur Kasabasının halkının tamamı Alevi/Türkmen kökenlidir. Her yıl eylülün ilk haftasında Cafer Dede adına şenlikler düzenlenmektedir.    
Cafer Dede Türbesi
Türbenin Durumu: Türbe büyük bir kayanın üzerindedir. Türbe betonarmeden inşa edilmiş, hiçbir mimari özelliği olmayan bir türbedir. Türbenin yanında Cemevi, mutfak ve misafirlerin kalması için bir ev bulunmaktadır. Türbe etrafındaki meyve ağaçlarının Cafer Dede tarafından dikildiğine inanılmakta ve bu yüzden bu ağaçlara dokunulmamaktadır.

Ziyaret Nedeni: Türbe özellikle Uygur halkı tarafından ziyaret edilmektedir. Türbeye ağrıları ve felç hastalıkları olan ziyarete gelir. Fakat Uygur Kasabasında bir çok veli olduğundan hangisine gideceğine şöyle karar verir: Hasta önce rüya yoluyla hangi veli kendisine görünürse ona ziyarete gider. Rüyada veliyi göremezse, içi su dolu bir kaba iğne veya bıçak koyar ve “Bu Este’ye, bu Hacı Hasan Dede’ye, bu Cafer Dede’ye” diye iğneleri kaba bırakır. Önce hangisi paslanırsa o veliyi ziyarete gider. Ziyaret esnasında sanduka etrafında üç kez dualar okunarak dönülür. Üçüncü turda isteğine göre adak adanır. Cafer Dede’nin kırmızı koç istediği inanışı vardır. Ayrıca adak olarak türbeye yeşil bez ve havlu getirilir. Sanduka sıvazlanarak ağrıyan yerlere eller sürülerek şifa aranır. Felç hastaları gece türbede yatar. Türbe ayrıca maddi ve manevi dilekler için, sivilce ve küçük kabarcıklar için de ziyaret edilmektedir. Cuma günleri türbe ziyaret edilmez. Cafer Dede’nin diğer arkadaşlarıyla Cuma günleri buluştuğuna inanılmaktadır. 

Menkıbeler: 1-) Cafer Dede’nin ikinci kez hayata döndüğü söylenmektedir. İlk yaşamında adı Seyyid Ali imiş ve Hacı Bektaş-ı Veli’nin yakın arkadaşıymış. Cesur ve kahraman biriymiş. Hacı Bektaş bu gözü pekliğinden dolayı ikinci kez dünyaya gelmesi ve daha sakin bir hayat yaşaması için dua edermiş. Katıldığı bir savaşta şehit düşünce Tokat’ta aynı anda bir bebe dünyaya gelmiş ve ona Cafer adı verilmiştir. Bu Cafer bebe, Cafer Dede’dir.
2-) Cafer Dede’nin medfun olduğu kayanın biçimi bir kayayı sırtlayan insan benzemektedir. Söylenceye göre bir deprem esnasında Cafer Dede kayayı sırtlayarak onun yıkılmasını engellemiştir.
3-) Cafer Dede’nin birçok kişinin rüyasına girdiği söylenmektedir. Fakat rüya anlatılırsa görenin öleceğine inanılmaktadır.       

Kaynakça: Abdülhalim Durma –Evliyalar Şehri Amasya -2003 / Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006 / www.uygurdernegi.com

Taylan Köken

7 Eylül 2013 Cumartesi

Yatır Baba Ziyareti / AMASYA –Amasya –Uygur Beldesi

Ziyaret Yeri: Yatır Baba Ziyareti, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Uygur Kasabasında bulunan bir evin içindedir.

Yatır Baba Kimdir: Sadece köylülerin bildiği ve ziyaret ettiği, mezarda kimin yattığı bilinmeyen bu ziyaret “yatır” olarak adlandırılmıştır. Ev halkının rüyalarına girmiş ve ermiş bir kişi olarak tanımlanmış ve saygı gösterilmektedir.
Yatır yüzünden aile evi terk edemiyor ve sürekli ilgisini göstermek zorunda kalıyor. Bu konudaki detayları Sayın Rahime Özdoğan’ın tezinden öğrenebilirsiniz.

Ziyaret Nedeni: Yatır Baba ziyareti ara sıra köy halkı tarafından ve özellikle ev halkı tarafından yapılmaktadır. Adakları sadece ev halkı yapmaktadır. Yatır varlığını köylülerin veya ev halkının rüyasına girerek hissettirir. Rüyasına girdiği köylü adağını keser.

Kaynakça: Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006.

Taylan Köken

6 Eylül 2013 Cuma

Kesme Kaya Ziyareti / AMASYA –Amasya –Doğantepe Beldesi

Ziyaretin Yeri: Kesme Kaya Ziyareti, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Doğantepe Kasabasındadır.
Kesme Kaya Nedir: Bir mezar veya türbe olmayan bu adak yeri bir kaya ve yanındaki dikenli bir ağaçtan oluşmaktadır.
Ziyaret Nedeni: Ziyarete özellikle baş ağrısından kurtulmak için gelinmektedir. Adak yerindeki kaya ziyaret edilip, yanında bulunan ağaca çaput bağlanıp arkaya bakmadan adak yeri terk edilir.
Kaynakça: Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006.
Taylan Köken

4 Eylül 2013 Çarşamba

İncirlik Ziyareti / AMASYA –Amasya –Doğantepe Beldesi

Ziyaretin Yeri: İncirlik Ziyareti, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Doğantepe Kasabası yakındaki bir tepenin eteğindedir.

İncirlik Nedir: Bir mezar veya türbe olmayan bu ziyaret kutsal kabul edilen bir incir ağacından oluşmaktadır.

Ziyaret Nedeni: Ziyaret özellikle kadınlar tarafından her türlü istek için ziyaret edilmektedir. Ziyarete gelen kadınlar ağaç etrafında üç kez döndükten sonra, iki rekat namaz kılarlar ve adaklarını adarlar. İncirin meyveleri olgunsa bu ziyarette meyvelerinden yerler.

Kaynakça: Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006.

Taylan Köken

3 Eylül 2013 Salı

Mehmet Dede Türbesi-III / AMASYA –Amasya –Doğantepe Beldesi

Türbenin Yeri: Mehmet Baba Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Doğantepe Kasabasının yakınında bulunan yüksekçe bir tepededir.

Mehmet Dede Kimdir: Mehmet Dede’nin kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. Bilinen ve sözle bugüne gelen düşünceye göre Mehmet Dede buradaki bir çarpışmada şehit düşmüş ve vefat ettiği yere defnedilmiş bir askerdir.

Türbenin Durumu: Türbe bir tepenin üzerinde, taşlarla çevrili, üstü açık bir mezar yeridir. Türbede Mehmet Dede’nin yakını olduğu söylenen üç mezar daha bulunmaktadır.

Ziyaret Nedeni: Türbe özellikle baş ağrısından kurtulmak ve yağmur duası için ziyaret edilmektedir. Bu türbede de ilginç bir uygulama yapılmaktadır. Doğantepeli erkekler sabah namazından sonra topluca türbeyi ziyaret eder, kurbanlarını keserler. Bayanlar ise öğleden sonra erkekler gidince türbeye gelip tef çalıp oynarlar. Eğer kadınlar çıkmazsa yağmur asla yağmazmış.

Kaynakça: Abdülhalim Durma –Evliyalar Şehri Amasya -2003 / Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006.

Taylan Köken

2 Eylül 2013 Pazartesi

Ali Baba Türbesi-I / AMASYA –Amasya –Sarıyar Köyü

Türbenin Yeri: Ali Baba Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Yazıyar Köyünün girişindedir.

Ali Baba Kimdir: Ali Baba Sarıyar Köylülerinin anlatımına göre Kırım Savaşına katılmış ve burada yaralanarak köyüne dönmüş olan Gazi Baba’nın oğludur. Sağlığında ovmak suretiyle baş ağrılarını giderir, tükürüğüyle ellerde çıkan siğilleri yok edermiş.

Türbenin Durumu: Türbe ağaçlıklar içinde olup, etrafı demir parmaklıklarla çevrili üstü açık bir mezardır. Türbe etrafı mesire yeri olarak da kullanılmaktadır. Türbe yanında babası olduğuna inanılan Gazi Baba’nın da türbesi vardır.

Ziyaret Nedeni: Türbe özellikle Sarıyar köylüleri tarafından ziyaret edilmekte ve tavuk-horoz adakları adanmakta, kesilen kümes hayvanlarının ayakları türbe demirine asılmaktadır.

Menkıbeler: 1-) Ali Baba askerden dönerken şifalı olduğuna inanılan bir sudan içmiş ve bu yüzden siğil hastalığına tükürüğü iyi gelmektedir.

Kaynakça: Abdülhalim Durma –Evliyalar Şehri Amasya -2003 / Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006.

Taylan Köken

1 Eylül 2013 Pazar

Gazi Baba Türbesi / AMASYA –Amasya –Sarıyar Köyü

Türbenin Yeri: Gazi Baba Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı Yazıyar Köyünün girişindedir.

Gazi Baba Kimdir: Sarıyar Köylülülerinin anlatımına göre Kırım Savaşına katılmış ve burada yaralanarak köyüne dönmüştür. Sarıyar Köyünde doğup, burada vefat etmiştir. Köylüler tarafından köyü koruduğuna ve ermiş bir kişi olduğuna inanılmaktadır. Köyün eski adı Morami’dir. Bu ad dolayısıyla Gazi Baba’ya Borani Baba da denilmektedir.   

Türbenin Durumu: Türbe ağaçlıklar içinde olup, mermerden üstü açık bir mezardır. Türbe etrafı mesire yeri olarak da kullanılmaktadır. Türbe yanında oğlu olduğuna inanılan Ali Baba’nın da türbesi vardır.

Ziyaret Nedeni: Türbe özellikle Sarıyar köylüleri ve yakın köylerden gelenler tarafından ziyaret edilmektedir. Gazi Baba çok değişik dilekler ve istekler ziyaret edilmektedir.
İlkbaharda kadınlar tarafından bolluk ve bereket için türbe ziyaret edilir. Türbe etrafında üç kez dolaşıldıktan sonra, gömbe denilen yemek pişirilerek dağıtılır. Pişirilen gömbeler hem Gazi Baba’nın mezarının başında, hem de köyün diğer yatırlarının mezarları başında ikiye bölünerek dağıtılır. Bu uygulama sonbaharda da yapılır. Baş dönmesi olanlar horoz adağı adarlar ve türbe başında kesilir. Kandil geceleri ve bayramlarda türbe ziyaret edilir ve mum adağı gerçekleştirilir. Kısmeti açılsın diye türbeyi ziyaret eden kızlar, türbe yanında bulunan pelit ağacında salıncakta sallanırlar. Evlilik yoluna girenler türbe yanında adaklarını keserler ve evlenmeden iki gün önce Gazi Babayı ziyaret ederler. Yağmur duası için ziyaret edilen türbede törenler üç hafta sürer. İlk hafta Gazi Baba’ya getirilen kırmızı bir inek burada törenle kesilir. Askere giderken ve gelirken sağ salim görevlerini yapmak için kurban kesilir.    

Menkıbeler: 1-) Gazi Baba mezarının üstünde bir türbe istemez. Köylüler türbe yapmak için aralarında para toplarlar. Köylülerden birinin rüyasına Gazi Baba üstüne türbe istemediğini söyler. Buna rağmen köylüler türbeyi yaptıkları günün gecesinde türbenin kiremitlerini köye doğru fırlatır. Bu yüzden köylüler bir daha mezarın üzerine kapatmazlar.

Kaynakça: Abdülhalim Durma –Evliyalar Şehri Amasya -2003 / Rahime Özdoğan –Amasya’da Adak Yerleri İle İlgili Halk Anlatıları -2006 / Ebru Silahşör –Amasya Merkez Ağzı -2011

Taylan Köken