Dede Mezarı / İZMİR / BERGAMA –Kıranlı Köyü

Mezarın Yeri: Dede mezarı, İzmir İli, Bergama İlçesi, Kıranlı Mahallesinin(Köyü) 1,5 km doğusundadır.

Dede Kimdir: Mezarında belirtildiğine göre İslam dinini yaymak için Anadolu’ya gelen, Horasan erenlerinden isimsiz bir dede mezarıdır.

Kıranlı Dede Mezarı

Kıranlı Dede Mezarı

Kıranlı Dede Mezarı

Kıranlı Dede Mezarı

Kıranlı Dede Mezarı

Mezarın Durumu: Etrafı ağaçlarla çevrili üstü açık mezarda ayak ve baş taşlarında kavuk mevcuttur. İsimsiz dede mezarına bu mezar taşları taşınmış olabilir veya bu küçük hazirede vakti zamanında iki kişinin mezarı olabilir. Mezarda yapılan yenileme esnasında geniş bir sandukaya benzetilen mezarın üstü düz kesilmiş mermerlerden kaplanmıştır. Bu mermerler yüzünden mezarın niteliğini, mezar taşlarını incelemek mümkün olmadı.

Taylan Köken

Taylı Baba Türbesi / BALIKESİR / BURHANİYE / Taylıeli Mahallesi

Türbenin Yeri: Taylı Baba Türbesi, Balıkesir İli, Burhaniye İlçesi, Taylıeli Mahallesi (Köyü) mezarlığındadır.

Taylıeli Mezarlığı

Taylı Baba mezarının olduğu tepe

Taylı Baba Kimdir: Taylıili/Taylıeli Köyünün merkezine dağılmış olarak görülen Roma ve Bizans döneminden kalan devşirme malzemelere göre köyde veya köye yakın bir konumda bu dönemden kalan bir yerleşim olduğunu düşünebiliriz. Taylıeli stratejik konumuyla, Pergamon – Adramytteion antik kentleri arasındaki antik kıyı yolunu gözetleyen bir konumdadır. Ayrıca günümüzde İskele Mahallesi olarak bilinen tarihi iskeleye yukarıdan hâkim bir konumdadır.

Taylı Baba, Anadolu Selçuklu Devleti Döneminde sultan tarafından bölgeye uç beyi olarak vazifelendirildiği belirtilmektedir. Bölgeye obasıyla birlikte yerleşen Taylı Baba yaylak olarak Taylıeli bölgesini, kışlak olarak da Burhaniye Geriş mahallesini kullanırdı.[1] Zamanla bölgede hâkimiyeti sağlayan Taylı Baba’nın vefatından sonra bölge 1300 yıllarında Balıkesir merkezli Karesi Beyliği hâkimiyetine geçmiştir. 1324 tarihinde, Orhan Gazi döneminde Karesi Beyliğinin Osmanlı Beyliğine katılmasıyla birlikte bölge de Osmanlı Devletinin hâkimiyetine geçmiş oldu. Bölgenin sarp yapısı nedeniyle, elverişli toprakların az olması ve artan nüfusla birlikte Taylıeli halkı günümüzde Burhaniye merkezinde olan Memiş mahallesinin olduğu düzlüğe 1484 yılında yerleşir.[2]     

Taylı Baba mezarının olduğu tepe

Taylı Baba mezarı

Taylı Baba mezarı

Mezarın olduğu tepeden Burhaniye yolu

Taylı Baba etrafındaki mezarlar

Taylı Baba etrafındaki mezarlar

Taylı Baba etrafındaki mezarlar

Türbenin Durumu: Taylıeli – Burhaniye arasındaki eski stabilize yol kenarındadır. Taylıeli mezarlığında dolmen türü eski tip Türk mezarları olduğu gibi, eski yazıyla tanzim edilmiş birçok eski Osmanlı dönemi mezar taşı da mevcuttur. Yine mezarlıkta birçok devşirme malzeme mezar taşı olarak kullanılmıştır.   

Taylı Baba türbesi üstü açık mezar şeklindedir. Mezarın Taylı Baba’ya ait olduğuna ilişkin herhangi bir ibare yoktur. Etrafı tamamen devşirme malzemelerden yapılmış mezar taşlarıyla dolu olan bu tepelik alanda, Taylı Baba’nın mezarının baş taşı bir sütunun üzerine konulmuş mantar biçimindeki bir kaya parçasıyla diğer taşlardan belirgindir.

Ziyaret Nedeni: Taylıeli halkı tarafından özellikle hayır duası için ziyaret edilmektedir.

Anlatı: Taylıeli Köyü’nün kuruluşu ve Taylı Baba’nın faaliyetleri ile ilgili şöyle bir rivayet bulunmaktadır:

“1223 yılında Selçuk hükümdarı II. Kılıç Arslan zamanında Bergama uç beyi tarafından Taylı Baba, nâm-ı diğer Mehmet Taylı Bey, uç beyi olarak bölgeye gönderilir ve civardaki bütün göçebeleri Taylıeli Köyü’ne yerleştirir. Taylı Baba’nın zamanla Karesi Beyi ile arası açılır. Askerini toplar, harp için Karesi’ye hareket eder. Karesi Beyi işin vehâmetini anlar, siyasî yönden bu harbi önler. Şöyle ki; Karesi Beyi’nin yanında büyük bir zât olan Muhyiddin-i Rûmî vardır. O’na, ‘ne yaparsan yap, o zâtı geri çevir’ der. Muhyiddin-i Rûmî, Taylı Bey’i, Osmanlar Köyü’nde karşılar ve O’na: ‘Sen iki İslâm askerini kırdıracaksın. Cehennemde yerin belli. Sen illâ harp etmek istiyorsan, karşında Bizans var.’ der. Selçuklular, bölgeyi aldıkları halde Edremit, Bizans’ın elindeymiş. Muhyiddin-i Rûmî, etkili konuşması ile Taylı Bey’i ikna eder ve geri çevirir. Taylı Bey de o zâtı çok sever. Karesi’ye göndermez, yanında götürür. Edremit’in alınamaması Taylı Bey’in kafasına takılmıştır. Zaman geçer. Hristiyanların bir yortusu vardır. Sabaha kadar içki içerler. Taylı Bey, o gece askerini sallarla karşı tarafa geçirir. Ani bir baskınla şehri ele geçirir ve Edremit’in fâtihi olur.”

Burhaniye nüfusuna kayıtlı ve 1924 (1340) doğumlu Ahmet Şevkli (Sofu) ile yaptığımız görüşme; Burhaniye nüfusuna kayıtlı ve 1952 doğumlu Ali Rıza Kaymaz ile yaptığımız görüşme.[3]

Taylan Köken 

---

[1] www.burhaniye.gov.tr Erişim Tarihi: 29.11.2021

[2] www.balikesir.ktb.gov.tr Erişim Tarihi 29.11.2021

[3] Mehmet Bicik, Balkanlar’dan Burhaniye’ye Yapılan Göçlerin Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Etkileri, Balıkesir Üni., Yüksek Lisans Tezi, 2017.

Helva Baba Türbesi / KIRKLARELİ / BABAESKİ – Merkez

Türbenin Yeri: Helva Baba Türbesi, Kırklareli İli, Babaeski İlçesi merkezinde, Hacıhasan mahallesinde, Şeytan Deresinin merkez tarafında kalan bir türbedir. 

Helva Baba Türbesi

Helva Baba Türbesi

Helva Baba Türbesi

Helva Baba Kimdir: Babaeski evliyalarından biri olan eren, Sarı Saltuk Tekkesine yakın bir konumda, eski mezarlığın güney batısında yer almaktadır. Muhtemelen Helva işiyle uğraşmasından dolayı bu isim verilmiş olmalı. Hakkında başka bir bilgi yoktur.

Türbenin Durumu: Helva Baba Türbesi üstü açık bir mezardır. Yeşile boyanmış olan bu türbe üzerinde mum yakmak için bir niş bulunmaktadır.

Ziyaret Nedeni: Helva Baba yatırını ziyaret ettiğimiz zaman bu türbeyi özellikle Roman vatandaşların ziyaret ettiği belirtilmiştir. Ziyaret uygulamasıyla ilgili olarak kaynakçamızda andığımız her iki araştırmacı da aynı tespiti yapmıştır: Yürümeye yeni başlayan çocuklar, yürürken düşmemesi için dileği ile burada yürütülür. Çocukların yürümesi gerçekleşince yani bir süre çocuklar yürütüldükten som a aynı yerde helva ekmek yenir. Çocuklara " adım çöreği” denen adet uygulanır helva yapılıp dağıtılır ve yenir.(1)(2)

Kaynak:  (1) Mucit Öztabak, Kaybolan Binalarımız, Babaeski Ziyaret Yerleri, 2015 (2) Zekeriya Kurtulmuş (Folklor Araştırmacısı), Kırklareli’nde Ziyaret Yerleri.

Taylan Köken  

Gülveren Baba Türbesi / KIRKLARELİ / BABAESKİ – Merkez

Türbenin Yeri: Gülveren Baba Türbesi, Kırklareli İli, Babaeski İlçesi merkezinde, Hacıhasan mahallesinde, merkezden Şeytan Deresi yanında kurulan Pazar yerine giderken, binaların arasında yolun sağında kalan bir türbedir. 

Gülveren Baba Türbesi

Gülveren Baba Türbesi

Gülveren Baba Türbesi

Gülveren Baba Kimdir: Babaeski evliyalarından biri olan eren, burada yapılan savaşlarda şehit düşmüş bir asker olarak bilinir. Babaeskili değerli araştırmacı Mucit Öztabak, halk tarafından Gülveren Baba olarak bilinen zatın Şeyh Mahmut Şuhudi’ye ait mezar olabileceğini söylemektedir. Babaeski Ziyaret Yerleri isimli çalışmasında şu bilgileri vermektedir:

İ. Parmaksız, tarafından çevrilen Evliya Çelebi, Seyahatnamesinde; “Yine bu Babaeski’dedir. Maddi ve manevi ilimlerde meşhur, güzel yazı yazmakta da âlim idi. Sarı Saltuk Baba’nın tekkesinde gömülüdür. Bu tekke gerçi Bektaşi Tekkesidir. Ama dervişleri azdır. Vakıfları haris kimselerin eline geçmiştir” denmektedir.

Ayrıca; A. Kahraman- Y. Dağlı, tarafından çevrilen Evliya Çelebi, Seyahatnamesinde de; “Şeyh Şuhudi ziyareti: Aslında yine Babaeski'sindendir. İç ve dış olgunluğu ile meşhur, iyi yazı yazmada kalem gibi âlem idi. Sarı Saltık Baba Tekkesinde gömülüdür.” olarak belirtilmektedir. Buna göre Sarı Saltuk Babanın tekkesinin konumu sınırlarının belirlenmesinin yararı olacaktır.

Sayın Öztabak bu tespiti yaptıktan sonra, Sarı Saltuk Baba tekkesinin (olası) sınırlarını detaylı olarak günümüz pastalarına işleyerek, olası mezar yerlerini de anlatılardan derlemiştir. Bu değerli çalışmaya internet üzerinden ulaşabilirsiniz.(1)

Türbenin Durumu: Gülveren Baba Türbesi üstü açık bir mezardır. Bir bina arazisinin ucunda, yolların kesişim noktasında bulunan mezar son dönemlerde yapılan tamiratlarla betondan niteliksiz bir mezar olmuştur. Mezarın yanında mum yakmak için metalden bir mumluk bulunmaktadır. Türbeyi düzenli olarak Babaeskili Fatma Hanım temizlemektedir.   

Ziyaret Nedeni: Gülveren Baba yatırı her türlü dilek, temenni ve hayır duası için ziyaret edilmektedir. Adak adanmakta ve mum yakılmaktadır.

Menkıbeler: Rivayete göre eren dönem dönem mahalle sakinlerine görünmektedir. Mezara yakın olan esnafın işlerine iyi gelmektedir.(2)

Kaynak:  (1) Mucit Öztabak, Kaybolan Binalarımız, Babaeski Ziyaret Yerleri, 2015 (2) Zekeriya Kurtulmuş (Folklor Araştırmacısı), Kırklareli’nde Ziyaret Yerleri.

Taylan Köken 

Osman Baba Türbesi / KIRKLARELİ / BABAESKİ – Merkez

Türbenin Yeri: Osman Baba Türbesi, Kırklareli İli, Babaeski İlçesi merkezinde, Hacıhasan Mahallesinde bulunan Babaeski İlçe Eğitim Müdürlüğü binasının köşe ucunda bulunmaktadır.

Osman Baba Türbesi

Osman Baba Türbesi

Osman Baba Türbesi

Osman Baba Kimdir: Babaeski’de merkezinde bulunan türbelerden biri Osman Baba’ya aittir. Türbenin yeşile boyanmasından dolayı Yeşil Baba olarak da anılmaktadır. Mezarına 1958 yılında yapılan yenilemede bir tabela konulmuştur. Bu tabelaya göre Osman Baba şehit düşmüş bir vatan evladıdır. Hakkında başka bir bilgi yoktur.

Türbenin Durumu: Osman Baba Türbesi üstü açık bir mezardır. Mezarının herhangi bir özelliği yoktur. Adalı Mustafa’nın damadı Sadık Ercinler tarafından yapılan son düzenlemede, tuğla(briket) ve beton kullanılarak betonarmeden inşa edilmiştir. Yeşil boya ile boyanmış olan mezarın başında mum adağı için bir niş yapılmıştır. Yeni Türkçe yazı ve mermerden tabelasında şunlar yazmaktadır:

Vatan millet uğruna şehit olmuş şu yerde,

Ermiş bir insansın ki türben zaten bu yerde,

Cengâver Osman Baba gözükürsün her yerde,

Türben sanki bir cennet lafın olur her yerde.

 

Osman Baba Türbesi Yazıt

Osman Baba Türbesi Mumluk

Ziyaret Nedeni: Osman Baba türbesi her türlü dilek, temenni ve hayır duası için ziyaret edilmektedir. Mum adağında bulunulur.

Kaynak: (1) Zekeriya Kurtulmuş (Folklor Araştırmacısı) / Kırklareli’nde Ziyaret Yerleri (2) www.kirklarelienvanteri.gov.tr İlgili Madde.

Taylan Köken

Eskici Baba Türbesi / KIRKLARELİ / BABAESKİ – Merkez

Türbenin Yeri: Eskici Baba Türbesi, Kırklareli İli, Babaeski İlçesi merkezinde, Gazi Kemal Mahallesinde bulunan Fatih Caminin minaresinin yanında bulunan üstü açık mezardır.

Eskici Baba Türbesi

Eskici Baba Kimdir: Babaeski’ye adını veren zattır. Fatih Sultan Mehmet Hanın Babaeski’yi ziyareti esnasında tanışmışlardır.

Eskici Babanın mezarında bir taş, tabela veya yazılı bilgi bulunmamaktadır. Hakkında herhangi bir bilgimiz yoktur. Fatih Dönemi bir Osmanlı yapısı olan Merkez Fatih Camisinin yapım tarihi 1467 yılıdır. Mezarda medfun olan şahısın caminin banisi olabileceği düşünülebilir.

Türbenin Durumu: Eskici Baba Türbesi üstü açık bir mezardır. Fatih camisi için kullanılan yöresel taşlar kullanılarak inşa edilmiştir. Hem mezarın üzeri hem de kaldırım demir çerçeve ile korunmaya alınmıştır.

Eskici Baba Türbesi

Ziyaret Nedeni: Eskici Baba yatırı her türlü dilek, temenni ve hayır duası için ziyaret edilmektedir.

Menkıbeler: Rivayete göre Fatih Sultan Mehmet Han, bölgeye geldiği zaman, Eski Cami önünde yaşlı bir eskiciyle karşılaşır ve ona “Beldenin ne zaman kurulduğunu” sorar. Eskici Baba, cevaben “Çok eski!” der. Fatih Sultan Mehmet Han verilen cevap üzerine “Babaeski” diye mırıldanır ve beldenin adı bu tarihten sonra Babaeski diye söylenegelmiştir.

İkinci Türevi: Bir zamanlar ismi Baba-i Atik olan şehirde, aksakallı, yaşlı, eski pabuç ve çarık tamir eden Eskici Baba yaşarmış. Osmanlı imparatoru Fatih sefere çıktığında yolu Baba-i Atik’e geldiğinde Eskici Baba ile karşılaşınca sorar: “Baba nasılsınız?” Eskici Baba da: “Baba Eskidi!” der. Şehrin ismi o günden bugüne Babaeski diye anılmıştır.

Kaynak: (1) Zekeriya Kurtulmuş (Folklor Araştırmacısı) / Kırklareli’nde Ziyaret Yerleri (2) www.kirklarelienvanteri.gov.tr İlgili Madde.

Taylan Köken

Kerem Dede Türbesi / BALIKESİR / GÖMEÇ - Keremköy

Türbenin Yeri: Kerem Dede Türbesi, Balıkesir İli, Gömeç İlçesi, Keremköy Mahallesi merkezinde bulunan mezarlığın içindedir. Mezarlık kapısından içeri girdiğinizde sağ duvara yakın 50 m sonra üstü açık mezarı göreceksiniz.

Kerem Dede Türbesi

Kerem Dede Türbesi

Kerem Dede Türbesi

Kerem Dede Kimdir: Bölgede bulunan birçok yatır mezarı gibi burada yatan ereninin Kerem Köye gelen Horasan erenlerinden olduğu ve köyü kurduğu belirtilmektedir. Kerem Köyü ziyaretimizde yapmış olduğumuz sohbetlerde Kerem Dede haricinde üç yatırın daha olduğundan bahsedilmiştir. İzmir-Çanakkale yolu üzerindeki Keremköy sapağının karşısında bulunan zeytinlik merasındaki Maya tepesinde Maya Dede yatırı bulunmaktadır.  

Günümüzde evlerin arasında kalan iki isimsiz türbe köy içindedir. Bunlardan birinin fotoğraflarını çektik. Sağ olsun ev sahibi bize bu konuda izin verdi. Köyün yüksek bir noktasındaki bu mezar zaman içinde tahrip olmuş. Yirmi yıl önce mahalle hanımları küçük dilekleri için bu yatırı ziyaret etmekte, dilekleri için mum adağında bulunmaktadır. Türbe olarak belirtilen yerde sadece mum yakmak için yapılmış bir niş görülmektedir. Keremköy sınırları içinde bulunan bu dört türbede yatan erenlerin kardeş olduğu söylenmektedir.     

İsimsiz Türbe

İsimsiz Türbe

Türbenin Durumu: Kerem Dede’nin türbesi üstü açık mezar şeklindedir. Mezarı özensizdir. Tuğladan, yapılan mezar, basit şekilde sıvanarak yapılmıştır. Mezarda herhangi bir yazı, tabela, ayak veya baş taşı yoktur. Yalnızca baş taşının olduğu yerde büyükçe bir taş bulunmaktadır. Sanırım dilek amacıyla tülbentlerle sarılmıştır. Yine baş bölümünde yine dilekler için mum yakılan bir niş yapılmıştır. Mezarın yanında büyük bir palamut meşesi bulunmaktadır. Dikkatli bakıldığında mezarlık alanı içindeki ağaçların dallarının kesilmediği görülmüştür.  

Ziyaret Nedeni: Kerem Dede yatırı her türlü dilek, temenni ve hayır duası için ziyaret edilmektedir. Eskiden yatıra adak olarak adanan horoz, küçük ve büyükbaş hayvanlar dilek gerçekleştirildiğinde kesilmektedir. Ayrıca mum adağı adanmaktadır.

Menkıbeler: Bazı geceler mezarın olduğu tepede görülen ışıkların dedenin ruhu olduğu, kardeşlerine ziyarete gittiği söylenmiştir.       

Kaynak: Keremköy halkı ile sözlü sohbetle notlar alınmıştır. https://www.youtube.com/watch?v=BvbZa4Syu4I (Linkte türbe için çekmiş olduğum kısa video vardır.

Taylan Köken