Temenni Türbelerinin
Yeri: Nevşehir İli, Ürgüp İlçesine
bağlı Temenni Mahallesi, Kılıç Arslan Caddesi yanındaki Temenni Tepesi
üzerindeki iki kümbet türbedir.
Temenni Türbeleri
Kime Aittir: Temenni Tepesi, Ürgüp
ilçesinin tam merkezinde 1.140 m rakımlı bir tepe olup, şehirden yüksekliği 80
m olup, tüm kenti panoramik olarak görebileceğiniz bir noktadır. "Temenni" kelimesi; bir şeyin
gerçekleşmesini dileme, dilek anlamında Arapça bir kelime olup, tepe
üzerindeki türbelerin ziyaret yeri olarak kullanılmasından dolayı bu adı
almıştır.
Temenni tepesi ve çevresi kaya mezarları ile
doludur. Tepenin en üstüne gömülmek için ölenin ayrıcalıklı bir konuma sahip
olması gerekmektedir. Kaya mezarlarının ise derin kazılarak, 5-6 kişinin aynı
zamanda gömülmesi sağlanmıştır.
Tepenin girişinde sağda bulunan kümbetin,
Kılıç Arslan Gazi Türbesi ve anıt mezarı olduğu belirtilmektedir. Bu kümbetin
hemen yanında üstü açık bir mezar da bulunmaktadır. Benim ziyaretim, 2002
yılının Şubat ayında gerçekleşmiş olup, türbenin girişine konulan bilgi
tabelasına göre: Rükneddin Kılıçarslan IV. ve kardeşi Sultan İzzettin Keykavus
II. Ürgüp’ün de bağlı olduğu Konya’da oturmakta Selçuklu Devleti’ni
yönetmektedirler. İzzettin’in aleyhtarları Rükneddin’i Konya’da kaçırmayı
başararak onun Ürgüp’e yerleşmesini sağlarlar. Peşine düşen Alaeddin Keykubad,
Erarslan mevkiinde Rükneddin birliklerini yenip, onu da şehit ederler.
Ürgüp halkı, Rükneddin’i mezarını bilmez
ve uzun yıllar unuturlar. Ta ki bir ulema kişi gece rüyasında; “Temenni tepesine çıkıp, bir kağıt yazacak
ve bunu havaya atacağız. Kağıdın düştüğü yerde Sultan’ın mezarı vardır” deyince
mezar bulunmuş olur. Dönemin bölgede görevli paşası olan Vecihi Paşa tarafından
kümbet inşa ettirilir.
Bu anlatının diğer bir versiyonunu, Kapadokya Kültür Yolu isimli başarıyla
kurgulanmış olan siteden aktarıyorum:
Temenni Tepesi’nde Kılıçarslan
Gazi Türbesi ve Anıt Mezarları olarak anılan bu türbenin hikâyesi ise
Anadolu Selçukluları dönemine dayanıyor. Taht kavgaları ve Moğol istilasından
kaçarak Ürgüp’e sığınan Selçuklu sultanları IV. Rüknettin
Kılıçarslan (Sultanlık dönemi 1246-1266) ve daha sonraki tarihlerde III.
Alaeddin Keykubat (Sultanlık dönemi 1297-1304) burada yakalanıp öldürülmüş.
Kılıçarslan’ın öldürülmesinin rivayeti önce bölgedeki Arslan kayalıklarında
yakalanması, ardından sultanların kan akıtılmadan öldürülmesi geleneği
doğrultusunda yay kirişiyle boğulması olarak anlatılıyor. Türbede 13.
yüzyılda Ürgüp’te öldürülen Selçuklu Sultanı IV. Rükneddin Kılıçaslan, mezarda
ise III. Alaeddin Keykubat’ın yattığı söylense de, mezarlar aslında anılarına
saygı olarak yapılmış[makam] ve naaşları Konya’ya gömülmüş. Ölmeden önce bir süre Ürgüp’te yaşamış
bu sultanların temsili mezarları, 1852’de Osmanlı Sultanı Abdülmecid zamanında
Kayseri Valisi Muhammed Vecihi tarafından türbeye çevrilmiş. Türbenin bir
türbedarı varmış ve saraydan sürekli bir ödenek almış. Kılıçarslan Gazi
Türbesi’nin mermer, çivit mavisi kitabesi günümüzde Ürgüp Müzesinde sergilenmekte.
Diğer kümbet hakkındaki dikkat çekici
bilgileri de aynı siteden aktarıyorum:
Ürgüp Temenni Tepesi’ndeki diğer
kümbet ise tepenin tam ortasında bulunuyor. Bu kümbet, 1855 yılında aslen
Ürgüplü olmayan, saraydan sürülünce develere yüklettiği el yazması 817
cilt eserle bölgeye gelen Tahsin Ağa tarafından yaptırılıp, Tahsinağa Halk
Kütüphanesi olarak uzun süre kullanılmış. Kütüphane aynı zamanda medrese olarak
da hizmet vermiş. Tahsin Ağa kütüphaneye Ürgüplü Hacı Derviş’i medrese yöneticisi
olarak atamış ve Hacı Derviş’te bu görevi oğlu Nail Derviş’e devredene kadar 39
yıl Hafız-ı Kutub (kütüphane görevlisi) olarak sürdürmüş. Kütüphane 1914
yılında Eğitim Bakanlığı’na bağlanmış.
Türbelerin
Durumu: Yörede bulunan yerel taştan inşa edilmişlerdir.
Selçuklu Dönemi olduğu düşünülse de Osmanlı Döneminde Hicri:1268
Miladi:1851-1852 yıllarında inşa edildiğini biliyoruz.
Mülkiyeti belirsiz olan türbe, 1987 yılında 1. Derece Anıt Eser olarak tescillenmiştir.
Ziyaret Nedeni: Genellikle çevre sakinleri tarafından hayır
duası için ziyaret edilmekle birlikte, bazı kişiler dilek dileyip, çaput da
bağlamaktadır.
Kaynakça: www.kulturportali.gov.tr; www.kapadokyakulturyolu.com.tr.
Not: Türbe fotoğrafları tarafımdan 2002 yılında çekilmiştir.
Taylan Köken
